در قالب word و در 19 صفحه، قابل ویرایش.
اشاره:
فراگیربودن
مسئله شر در دینهای ایران باستان نشاندهندهی این است که در مسالک و
مذاهب و نحلههای وابسته به ایران باستان، زردشتی، مهرپرستی، مانویت و
زروانی و گنوسی بنمایهی اعتقادی مشترکی وجود داشته است. در ترجمهی حاضر،
مسئلهی ثنویت در دین زردشتی با مقایسه بین صفات شر و خیر که هر دو با
بسامد بسیار گستردهای در زبانهای اوستایی، فارسی باستان و پهلوی به کار
رفته بررسی شده است. راه حلی کلی دین زردشتی برای مسئله شر این است که دو
مینوی شر و خیر از ازل و بیرون از این جهان وجود داشته است؛ نیروی شر به
سبب گزینش نادرست، شر گردید و خیر به دلیل گزینش درست، خیر شد.
قدرت
خیر و شر در جهان غیرمادی مساوی است؛ اما در جهان مادی، شر میتواند خود را
وارد گیتی کند و آن را آلوده و آشفته گرداند. در مقابل، نیروهای خیر عامل
شکوفایی و حامی زندگی، و در پی عقیمکردن عمل نیروهای شر در جهان مادی است.
در دین زردشتی نیروهای مضر تنها به نیروهای اهریمنی اختصاص ندارد،
بلکه در آفرینش اهورهمزدا نیز موجودات پلیدی مانند خرفَستران وجود دارد.
دنیای شر شامل دیوان و انگرهمینو است که در تاریکی زندگی میکند. نویسنده
در پایان به این نتیجه میرسد که شر در مظاهر مختلف خود تقریباً مشغله ذهنی
دائمی در کیش زردشتی، و نیرویی غیرمادی فراتر از خلقت در آیینهای رمزآمیز
مهرپرستی بوده و بالطبع تأثیرات خویش را در آیین زروانی گذاشته است.
در
دین زردشتی، که بسیار ثنوی است، بر ضرورت شر تأکید شده و تصادفی نیست که
اهریمن یکی از نمونههای اصلی نیروی دشمن است. شر در دنیای دینی ایران
باستان، یک حقیقت و یک حالت وجود است و این امر نه تنها در آیین به اصطلاح
زردشتی راست کیش یا سنتی، که در آیینهای زروانی و دیگر مذاهب رازآمیز و
گرایش‌های گنوسی مخربوط بدان، به ویژه مهرپرستی و مانویت نیز هویدا است.
بنابراین، مسئله شر امری فراگیر بوده و راهِحلهای آن هم شکلهای مختلف به
خود گرفته؛ یعنی به اندازهی تصوراتی که از این مفهوم در تاریخ ایران
باستان وجود داشته، راهحلهایی هم پدید آمده است. قدیمیترین راهحلها
گویا به زردشت متعلق بود که مبنای تمام تفاسیر بعدی شد. اساسیترین و
بارزترین ویژگی اندیشه زردشت، برداشت خاص او از ثنویت بود که در آن، شر
امری فراگیر بود. در هفده فصل یسنا که پنجگاهان را تشکیل میدهد، دائماً
به شر اشاره میشود و نیز به اینکه باید با آن جنگید و آن را نابود کرد.
زبان گاهانی به ویژه برای بیان مظاهر گوناگون اخلاقی، جسمانی و آیینی شر
غنی است. صفت اَکَ به معنای بد بیشتر در مقابل وُهو به معنای نیک و گاهی در
یک معنی مطلق به کار میرود (مثلاً یسنای 30، بند 3 وَهیواَکِم چَ «بهترین
و بدترین». وَهیه «بهتر» که شکل تفضیلی وهو است، هر چند که نمیتوان
استفاده از این صفت را به جای اسمی که در جمله مستتر است نادیده گرفت؛
(رجوع کنید، کلنز، 1987 و صفحه 258 نسخه 6؛ کلنز و پیرار، ا، صفحه 27 که
نتیجهگیریهای آن البته قانعکننده نیست)….
